Vissen zijn koudbloedig, maar wat houdt dat nou precies in?

In de biologie heb je twee groepen dieren als het gaat om hun stofwisseling. Dat zijn de warmbloedige dieren en de koudbloedige dieren. Vissen (een aantal uitzonderingen daarbuiten gelaten) vallen onder de koudbloedigen. Wat betekent dit nou precies en hoe reageert een vis op temperatuur schommelingen? 

Header foto: Sportvisserij Nederland – Koudbloedigheid is een term die vaak wordt gebruikt om dieren te beschrijven waarvan de lichaamstemperatuur afhankelijk is van de omgevingstemperatuur. In tegenstelling tot warmbloedige dieren, zoals zoogdieren en vogels, kunnen koudbloedige dieren hun lichaamstemperatuur niet intern reguleren.

Doordat vissen koudbloedig zijn, kunnen ze prima leven in ijskoud water!

Dit betekent dat hun metabolisme (stofwisseling), activiteit en fysiologische processen (bloedsomloop, hormoonregulatie, immuunrespons etc.) direct worden beïnvloed door de temperatuur van hun leefomgeving.

Hoe reageert een vis op temperatuur?

Bij vissen heeft de omgevingstemperatuur een directe invloed op hun gedrag, stofwisseling en zelfs hun overlevingskansen. Omdat vissen in water leven, zijn ze extra gevoelig voor temperatuurveranderingen. Water heeft namelijk een hogere warmtecapaciteit dan lucht, wat betekent dat temperatuurveranderingen in water trager optreden, maar wel langduriger effect hebben.

In de woestijn heb je te maken met extreme temperatuurverschillen.

Water kent geen radicale temperatuurschommelingen zoals op het land.

Zo kan het in de woestijn ’s nachts vriezen en overdag 35 graden zijn. Dit soort extreme temperatuurverschillen zie je onder water niet, omdat water een hoge warmtecapaciteit heeft en temperatuurveranderingen trager optreden. Echter, een verschil van één of twee graden kan onder water een veel groter effect hebben dan aan land.

Hele kleine temperatuurverschillen kunnen al desastreuze gevolgen hebben voor koraalriffen.

Dit kan belangrijke ecologische processen verstoren en grote gevolgen hebben voor het onderwaterleven. Denk bijvoorbeeld aan koraalriffen in tropische zeeën, waar een temperatuurstijging van slechts een paar graden al kan leiden tot massale koraalverbleking en sterfte.

 

Stofwisseling en zuurstofbehoeften

Ten eerste de stofwisseling van vissen, deze versnelt bij hoge temperaturen. Dit betekent dat ze sneller energie verbruiken en dus ook meer moeten eten. Bij koude temperaturen is dit weer juist omgekeerd, de stofwisseling vertraagt, waardoor  er minder voedsel nodig is en de activiteit verlaagt. Bij warmbloedige dieren is het juist weer precies andersom. Die moeten met koude temperaturen meer eten om warm te blijven.

Bij kouder water verlaagt de activiteit en liggen ze vaak bij de bodem. FOTO: Sportvisserij Nederland

Check HIER wat wij denken dat verantwoord is om op snoek te vissen bij hogere temperaturen. FOTO: Lau Boom

Een hogere watertemperatuur is niet per definitie beter voor een vis. Het zuurstofgehalte neemt af in warmer water terwijl de zuurstofbehoefte van de vis juist toeneemt in de zomer omdat de stofwisseling sneller is. Dit leidt tot stress, vooral bij vissoorten die liever wat koeler water hebben, zoals snoeken. Daarom is het dus beter bij hoge watertemperaturen de snoeken met rust te laten (klik HIER). Bij kouder water daarentegen is er meer opgeloste zuurstof beschikbaar, maar de tragere stofwisseling zorgt ervoor dat de behoefte aan zuurstof ook lager is.

 

Gedrag, groei en voortplanting

Natuurlijk is de temperatuur ook van grote invloed op het paaigedrag van o.a. snoek! Foto: Corrie Reesink

Vissen passen hun gedrag aan om de ideale temperatuur te vinden. In het wild zoeken ze vaak dieptes op waar de temperatuur stabieler is. In ondiepe wateren in de zomer kunnen vissen ’s ochtends actiever zijn wanneer het water opwarmt en ’s middags juist dieper wegtrekken om oververhitting te vermijden. In koudere seizoenen zie je dat vissen zich vaak ophouden in diepere, warmere lagen van het water en bijvoorbeeld in het voorjaar juist aan het einde van de dag als de zon schijnt nog eens ondiep komen.

Ondiep warmt het water veel sneller op en dat leidt veel vissoorten naar de ondieptes om eitjes af te zetten. Hier een snoekbaars dat op het nest ligt. Foto: Roy Vanstreels

De zon brak door en het was ’s middags gewoon snoekbaars vangen op ondiep water begin februari.

Temperatuur speelt ook een grote rol bij de groei en voortplanting van vissen. Bij een optimale temperatuur groeien vissen sneller. Je kunt je ook voorstellen dat veel temperatuurschommelingen niet goed zijn voor vissen, want dit leidt tot stress. Voortplantingscycli zijn ook vaak afgestemd op seizoensgebonden temperatuur-veranderingen. Sommige vissoorten, zoals zalmen, migreren naar specifieke gebieden om zich voort te planten, omdat daar de watertemperatuur ideaal is voor het ontwikkelen van hun eitjes.

Zalmen migreren ook altijd om eitjes te leggen en dit is weer heel goed voor het ecosysteem buiten de rivieren.

De werking van het immuunsysteem van vissen is ook afhankelijk van temperatuur. Bij lage temperaturen functioneert het immuunsysteem minder efficiënt, waardoor vissen vatbaarder zijn voor ziekten. Dit is een belangrijke reden waarom visziekten vaak optreden in de overgangsperiodes van seizoenen, wanneer de watertemperatuur snel verandert.

Een microscopische foto van een virus. Vissen moeten deze zelf uit hun lichaam zien te krijgen en dit gaat beter bij hogere temperaturen.

De stress van de temperatuurschommelingen maakt de vis vatbaarder voor ziekten. Wist je dat karpers zelfs naar warmer water kunnen zwemmen als zij geïnfecteerd zijn met een virus? Door dit te doen, boosten ze hun immuunsysteem waardoor de kans groter is dat ze winnen van het virus.

 

Conclusie

Koudbloedigheid betekent dat vissen sterk afhankelijk zijn van hun omgevingstemperatuur. Hun stofwisseling, gedrag, groei, voortplanting en immuunsysteem worden allemaal beïnvloed door temperatuurwisselingen. Dit maakt ze nogal gevoelig voor veranderingen in hun omgeving, zoals seizoenswisselingen of klimaatveranderingen.

 

Door dit soort biologische feiten te weten over vissen kun jij nog een betere visser worden omdat je hun gedrag steeds beter leert snappen. Meer van dit soort biologische artikelen? Laat het ons vooral weten!